علیرغم نظر عوام، فیزیوتراپی صرفاً در ماساژ دادن و یا درمان توسط جریان برق خلاصه نمی‌گردد. فیزیوتراپی در واقع یکی از علوم اصلی توان بخشی است. همانطور که از اسم آن مشخص است، در این علم با استفاده از قوانین فیزیک به درمان جسم انسان پرداخته می‌شود.
فی الواقع درمان توسط جریان برق تنها زیر مجموعه‌ای از علم فیزیوتراپی می‌باشد که الکتروتراپی نام دارد. در ادامه با معرفی بیشتر این رشته، سعی بر این بوده است که در راستای بهبود عملکرد جسمانی فرد گامی موثر برداریم.
تاریخچه فیزیوتراپی
فیزیوتراپی علمی نوپا و جدید است و تاریخچه‌ی آن بر می‌گردد به ۱۰۰ الی ۱۵۰ سال گذشته و شاید برایتان جالب باشد که شروع آن از جنگ جهانی دوم بوده است.
زمان جنگ جهانی دوم به خاطر شیوع مشکلات زیاد حرکتی در سربازها عده‌ای پرستار خدمات توانبخشی به بیماران در واقع همان سربازان را شروع کردند.
با گذشت زمان و مشاهده‌ی اهمیت این رشته، رشته‌ای جدا برای آن ایجاد شد. بعد از آن، این کار از دوش پرستاران برداشته شده و بر عهده‌ی فیزیوتراپیست‌ها قرار گرفت.
۵۰ تا ۷۰ سال پیش بود که علم فیزیوتراپی وارد ایران شد. عده‌ای اساتید از خارج ایران، وارد ایران شدند و این علم را در دانشگاه تهران تدریس کردند. عده‌ای از اولین نفراتی که این علم را در بدو ورود آموزش دیدند هنوز زنده هستند و مشغول به فعالیت می‌باشند.
بعد از آن آهسته آهسته فیزیوتراپی به عنوان یک علم در ایران جا افتاد و افرادی مشغول به تحصیل این رشته شدند. جهت مطالعه بیشتر در باب تاریخچه‌ی فیزیوتراپی می‌توانید به سایت ویکی پدیا نیز مراجعه کنید.
چه افرادی به فیزیوتراپی نیاز پیدا می‌کنند؟
فیزیوتراپی کاربردهای مختلفی دارد که در ادامه با بخش‌هایی از آن آشنا خواهیم شد:
- کاهش درد
- افزایش دامنه حرکات
- افزایش قدرت عضلات
- پیشگیری یا درمان آسیب‌های ورزشی
- بهبود عمکرد فردی بعد از جراحی، تصادف و یا سکته‌ی مغزی
- افزایش انعطاف عضلات
- بهبود تعادل فرد مخصوصاْ در سالمندان
- بهبود تحمل عضلات
- کنترل ادرار و یا مدفوع
- کمک به استفاده از عضو مصنوعی مانند پای مصنوعی
- تجویز بریس
توجه داشته باشید کاربرد این رشته تنها در موارد مذکور خلاصه نمی‌گردد و دامنه‌ی وسیع تری دارد. موارد بالا چند مورد از مهم‌ترین استفاده‌های این علم بود.
برای درمان چه بیماری‌هایی از فیزیوتراپی بهره می‌برند؟
فیزیوتراپی در درمان بیماری‌های ذیر کاربرد دارد
۱. بیماری ارتوپدی
در واقع این دسته از مهم ترین کاربردهای علم فیزیوتراپی است. از مهم ترین دلایل مراجعه بیماران به فیزیوتراپیست ، برای درمان مشکل ستون فقرات، بیماری‌های عضلانی، شکستگی‌ها، آسیب‌های تاندونی و موارد مشابه آن می‌باشد.
۲. بیماری روماتیسمی و پوستی
عموماً بیماری‌های روماتیسمی بر مفاصل تاثیر زیادی می‌گذارند. این تاثیرات سبب ایجاد محدودیت‌هایی برای فرد بیمار می‌گردد. فیزیوتراپیست از درمان های الکتریکی و حرارتی و تمرینات مناسب برای کاهش درد، کاهش التهاب و سفتی و بهبود قدرت عضلانی بیمار استفاده می کند.
همچنین در بیماری‌های پوستی، علم فیزیوتراپی توسط پرتوهای فرابنفش در جلوگیری از التهاب پوست به بیمار کمک شایانی می‌کند. علاوه بر آن اگر بیماری پوستی سبب ایجاد محدودیت در حرکت بیمار گردد، با این علم می‌توان باعث کاهش این محدودیت‌ها شد.
۳. بیماری نورولوژی
از جمله مشکلاتی که بیماری‌های نورولوژیک و یا در واقع بیماری‌های مغز و اعصاب برای فرد ایجاد می‌کنند، اختلال در راه رفتن، مشکلات حفظ تعادل و ضعف عضلات می‌باشد.
این مشکلات عموماً طولانی مدت هستند و اگر پیگیری لازم در مورد آنها صورت نگیرد ممکن است بیمار مدت زمان بیشتری درگیر این عوارض باشد. به کمک علم فیزیوتراپی می‌توان بهترین روش برای کاهش روند ایجاد عوارض را پیدا کرد و در اختیار بیمار قرار داد. با استفاده از این برنامه، محدودیت‌های بیمار تا حد امکان کاهش می‌یابد.
حال که صحبت از بیماری‌های نورولوژیک شد، بهتر است با انواع این بیماری‌ها آشنا باشیم:
۴. بیماری قلبی عروقی و تنفسی
بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی، تاثیرات به سزایی بر عملکرد جسمانی فرد می‌گذارند. برای مثال تورم لنفی، از جمله عوارض بیماری‌های عروقی، ممکن است سبب افزایش ریسک عفونت گردد.
فیزیوتراپیست با آموزش الگوی صحیح تنفس، حفظ فعالیت فیزیکی مناسب و آموزش راهکارهایی برای مدیریت علائم توسط خود فرد سعی می‌کند سلامت سیستم قلبی و تنفسی فرد را بهبود ببخشد.
برخی از فواید کمک‌های علم فیزیوتراپی در این راستا:
- بهبود ظرفیت ریه
- تقویت عضلات تنفسی
- بهبود وضعیت تنفسی
- توانبخشی قلبی
۵. بیماری سوختگی
سوختگی عوارض زیادی بر فرد باقی می‌گذارد که از موارد آن می‌توان به مشکلات تنفسی، ایجاد جای زخم، ایجاد تغییر شکل در مفاصل و تورم مفصل اشاره کرد.
حال فرد با مراجعه به فیزیوتراپیست، می‌تواند به حفظ دامنه ی حرکتی مفاصل، جلوگیری از ایجاد تغییر شکل در مفاصل، حفظ قدرت عضلانی، به حداقل رساندن تشکیل جای زخم کمک کند.
افرادی که دچار سوختگی می‌شوند بهتر است هرچه سریع تر به فیزیوتراپیست مراجعه کنند. مراجعه‌ی زود هنگام امکان ایجاد بعضی از عوارض مذکور را به حداقل می‌رساند.
۶. بیماری مرتبط به کف لگن
مشکلات مرتبط به کف لگن شامل مواردی همچون بیماری‌های زنان، بیماری‌های مردان، مشکلات جنسی و مشکلات بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌باشد.
فیزیوتراپیست با تقویت عضلات کف لگن به درمان مشکلات مذکور کمک می‌کند. برای مثال در مورد سلامت زنان، فیزیوتراپیست می تواند آموزش های لازم بارداری و پس از زایمان را به خانم های باردار بدهد. ورزش های مناسب را با توجه به شرایط فرد تعیین کند و مشکلات عضلانی را که گاها به دنبال بارداری ایجاد می شود را شناسایی و درمان کند.
متدهای درمانی علم فیزیوتراپی
۱. تمرین درمانی
مهم ترین روش درمانی توسط فیزیوتراپیست، تمرین درمانی است. یعنی فیزیوتراپیست با توجه به شرایط هر فرد تمریناتی را که برای بهبود حرکت، بهبود قدرت عضلات، بهبود وضعیت مفاصل و آموزش این تمرینات را به عنوان درمان ارائه می‌دهد.
۲. الکتروتراپی
همانطور که پیشتر صحبت شد، این یک روش درمانی در فیزیوتراپی است که از طریق جریان برق صورت می‌گیرد. در این روش به کمک دستگاه‌هایی از طریق جریان برق، مغناطیسی و یا لیزر سبب کاهش درد و التهاب بیمار می‌شوند.
۳. منوال تراپی
منوآل تراپی یا درمان های دستی یکی از روش های نوین در درمان فیزیوتراپی و به معنای انجام مانورها و تکنیک هایی است که توسط دست فیزیوتراپیست بر روی مفاصل ستون فقرات و دست ها و پا ها برای کمک به تسریع درمان و تصحیح اختلال عملکرد آن ها اعمال می شود.
حرکت دادن مفاصل با سرعت و در جهات معین و جا اندازی مفاصل یا بافت های نرم کشش عضلات و مفاصل، ماساژ عمقی بافت نرم، جا اندازی مفاصل یا بافت های نرم و تکنیک های فشاری در این روش بکار می روند.
منوال تراپی روشی موثر در کاهش استرس و فشار عضلانی و درد ناشی از آسیب های ایجاد شده است و روند بهودی را تسریع می بخشد.
۴. هیدرو تراپی
این روش توسط آب و خاصیت آن صورت می‌گیرد. کاهش وزن بدن در آب باعث می شود که وزن روی مفاصل کم شود و فشار کمتری به آنها وارد شود. همچنین آب سبب ایجاد مقاومت در برابر حرکت می‌گردد.
بازارکار رشته‌ی فیزیوتراپی به چه صورت است؟
فیزیوتراپی نسبت به بقیه رشته‌های علوم پزشکی و توانبخشی بازار کار خوبی دارد و به طور معمول هیچ فیزیوتراپیستی بیکار نمی‌ماند. زیرا تعداد فیزیوتراپیست‌ها در جامعه ایران نسبت به جمعیت کل خیلی کم است. بنابراین بازار کار هنوز اشباع نشده است.
به علت کاهش زاد و ولد و افزایش میانگین سنی، تعداد سالماندان روز به روز بیشتر می‌شود. همانطور که می‌دانید، خیلی از مشکلات حرکتی و آرتروز در سالمندان رواج بیشتری دارد. این امر سبب می‌گردد نیاز به فیزیوتراپیست در منزل حتی نیز افزایش یابد.
بنابراین فیزیوتراپیست‌ها بعد از فارغ التحصیلی از مقطع کارشناسی می‌توانند وارد بازارکار در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و یا در منزل شوند. و بازارکار این رشته در سال‌های آتی نه تنها نزول می‌کند بلکه به علت افزایش تعداد سالمندان، محبوب تر نیز خواهد شد.
در آمد این رشته نیز وابسته به این است که فرد در کجا مشغول به کار می‌باشد.
تعداد جلسات مورد نیاز فیزیوتراپی چگونه تعیین می‌شود؟
اول از همه باید در مورد مدت زمان هر جلسه صحبت شود. مد تزمان این جلسات کاملاً وابسته به نوع بیماری فرد است. برای مثال در بیماران نورولوژیک، مدت زمان این جلسات حداقل یک ساعت و حداکثر دو ساعت و نیم می‌باشد.و یا در بیماران ارتوپدی، از ۴۵ دقیقه شروع شده و حداکثر زمان آن یک ساعت و سی دقیقه است.
تعداد این جلسات نیز کاملاً وابسته به مشکل فرد است. ولی به صورت نرمال تعداد جلسات ۱۰ جلسه تجویز می‌گردد، اگر بیمار زودتر بهبود یابد جلسات متوقف و اگر بهبود حاصل نگردد، جلسات بیشتری نیاز خواهد بود.
برای مثال در بیماران ارتوپدی این جلسات به ۱۵ تا ۳۰ جلسه نیز می‌رسد. از طرفی در بیماران نورولوژیک جلسات حداقل از ۲۰ و حداکثر تا ۶۰ جلسه تجویز می‌گردند.
فیزیوتراپیست کیست؟
فیزیوتراپیست ها با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی، سایکولوژیکی، عاطفی و اجتماعی افراد کمک می کنند تا کیفیت زندگی آنها افزایش یابد.
از جمله کارهایی که یک فیزیوتراپ انجام می‌دهد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشاوره دادن به بیماران
- مشاهده‌ی تصاویر اسکن یا MRI بیمار
- اجرای پروتکل‌های درمانی وابسته به نوع بیماری که پیش تر در موردش صحبت شده است
- سطح بندی اختلال یا بیماری در جلسه اول
- ارزیابی نوع جراحی و بیماری از طریق معاینه مجدداً در جلسه اول
- ثبت جزئیات هر جلسه درمانی
- سطح بندی میزان درد و بهبودی با انجام آزمایش اول هر جلسه
- تکرار مراحل درمانی و پیشرفته تر کردن مراحل تا حاصل شدن بهبودی بیمار
- ترخیص بیمار و ارسال گزارشات مکتوب به پزشک یا جراح
ویژگی‌های یک تراپیست خوب
حال یک فیزیوتراپیست خوب باید چه مشخصاتی داشته باشد تا بیمار از روند درمان خود مایوس نگردد؟ مهم ترین ویژگی برای یک فیزیوتراپیست خوب داشتن روحیه دردمندی است. بتواند بیمار را درک کند و او را به درمان تشویق کند. انگیزه‌ی بیمار را برای درمان و بهبود افزایش دهد. همچنین بهتر است از شرایط فیزیکی خوبی برخوردار باشد تا در روش‌های درمانی مخصوصاً روش منوال تراپی، احساس ضعف نکند.
ویژگی مهم دیگر، داشتن اطلاعات به روز و وسیع است. همچنین باید مطالعه‌ی زیادی داشته باشد تا با روش‌های نوین آشنا شود. توانایی ارتباط خوب با بیمار و روحیه‌ی اجتماعی برای یک تراپیست بسیار حائز اهمیت است. از جمله ویژگی‌های مهم دیگر می‌توان به صبر اشاره کرد. بله! صبور بودن. عموماً بیماران در ابتدا ممکن است همکاری لازم را نشان ندهند و یا انگیزه‌ی کافی برای درمان را نداشته باشند، فیزیوتراپیست خوب باید بتواند با شکیبایی از پس این مشکل بربیاید.
برای فیزیوتراپیست شدن در حال حاضر هیچ مانعی جز معلولیت جسمی و یا روحی وجود ندارد. اما بهتر است موارد دیگری نیز رعایت شوند.
برای مثال در کشور های دیگر شروطی برای مطالعه فیزیوتراپی در دانشگاه وجود دارد:
- اضافه وزن بالای ۲۰ کیلو و یا کمبود وزن بیشتر از ۱۰ کیلو استاندارد نیست.
- سن فرد نباید بیشتر از ۵۰ سال باشد.
- قد فرد باید در بازه‌ی ۱۶۰ تا ۲۲۰ سانتی متر باشد.
- از سلامتی قلبی و تنفسی برخوردار باشد.
- سلامتی روحی همانطور که پیش تر گفته شد.
به طور کلی و خلاصه، هدف یک فیزیوتراپیست بهبود قدرت عضلانی، تحمل عضلانی بیشتر، بهبود انعطاف بدنی، عملکرد بهتر و بهبود سطح فعالیت است.
سوالات متداول
خیر، نه لزوماً. گاهی برای اطمینان از وضعیت استخوان‌ها و عضلات، پزشک عکس را تجویز می‌کند. ولی گاهاً ممکن است وضعیت کاملاً مشخص باشد و دیگر نیازی به تصویربرداری نباشد.
خیر، می‌توان از فیزیوتراپی در منزل و یا کار در بیمارستان‌ها شروع کرد.
امیدواریم مطالب بالا برای شما آموزنده بوده باشد و بتواند در این راستا کمکی کرده باشد. به شما پیشنهاد می‌کنیم قسمت فیزیوتراپی چیست و چه فوایدی دارد از پادکست زیتمه را از پایین همین کادر گوش کنید.
